کانی‌بالیسم(بیماری خود خوری)

یکی از انواع بیماری‌هایی که در اکثر مرغداری‌ها به چشم می‌خورد، کانی‌بالیسم (همنوع خواری) است! در اثر این بیماری، مرغ‌ها بهم نوک زده و یکدیگر را زخمی کرده و باعث تلفات زیادی می‌شوند. طیور، از این راه، به مرغداران زیان فراوانی می‌رسانند. این بیماری، در نژادهای سبک (مرغان تخمگذار) بیشتر از نژادهای سنگین (مرغان گوشتی) مشاهده گردیده. این بیماری در مرغداری‌هایی که مرغ‌ها در قفس نگهداری و پرورش داده می‌شوند، کمتر دیده می‌شود.

دلایل زیر سبب بروز کانی‌بالیسم می‌شوند:

• تغذیه دائم جوجه‌ها با پلت؛
• زیاد بودن ذرت در جیره غذایی؛
• ناکافی بودن تعداد آبخوری و دانخوری؛
• نبودن غذا در دانخوری به مدت طولانی؛
• کمی آشیانه تخمگذاری؛
• شدت نور در سالن (زیاد بودن نور)؛
• تراکم جوجه ها در واحد سطح؛
• بالا بودن درجه حرارت؛
• کمبود پروتئین و موادمعدنی جیره؛
• وجود انگل‌های خارجی مانند شپشک و کنه مرغی و امثال آن‌ها؛
• تهویه ناقص؛
• نقص در کیفیت و کمیت دان.

بطور کلی هر چیز که استرس ایجاد کند و برنامه روزانه مرغان را بهم بزند، عکس العمل آن منجر به نزاع بین مرغان و همنوع خواری می‌شود.

حالات مختلف همنوع خواری

نوک زدن به مقعد

اینگونه عارضه، در مرغان تخمگذار که تولید زیادی دارند؛ ایجاد می شود. به‌خصوص در هنگامی‌که مقعد بر اثر عبور تخم از لوله تخم، زخم شده و خونریزی می‌کند. در این حالت ممکن است دستگاه تولید تخم مرغ بطور کلی بیرون کشیده شود.

 نوک زدن به ناخن‌ها

این حالت در جوجه‌های کوچک دیده می‌شود. علت آن بیشتر دور بودن دانخوری از منابع حرارتی یا ارتفاع زیاد دانخوری‌ها از سطح زمین است. در این صورت جوجه به بستر خود نوک زده و ضمن آن ناخن سایر جوجه‌ها نیز نوک زده می‌شود.

بنابراین بهتر است در دو سه روز اول، کف بستر را با کاغذ پوشاند؛ تا از خوردن آن جلوگیری شود. سپس کاغذها را برداشت و همچنین غذا را در دانخوری‌های بشقاب‌مانند، مخصوص جوجه در زیر منبع حرارتی قرار داد.

خوردن پَر

این حالت در گله‌هایی دیده می‌شود که که کمبود عناصر غذایی دارند. انگل‌های خارجی نیز سبب بروز چنین حالتی می‌شوند. اگر اندازه پرها بزرگ باشد باعث خفگی حیوان می‌شود.

 نوک زدن سر

این حالت معمولاً پس از زخم شدن تاج و غبغب در اثر یخ زدن یا پس از جنگیدن شروع می‌گردد. با دیدن یک لکه خون بر روی سر مرغ همنوع خواری تحریک می‌شود.

پیشگیری ودرمان کانی‌بالیسم

• مقدار پروتئین خوراک به‌خصوص پروتئین حیوانی، یک تا دو درصد اضافه شود.
• سلولز خوراک را به وسیله سبوس و جو زیاد نمایید. (سبوس تا٪10 وجو تا ٪20 )
• هوای پاک و ملایم برای مرغ‌ها.
• اگر بستر زیاد خشک یا زیاد تَر نباشد، روزانه مقداری گندم یا جو در بستر ریخته شود که مرغ‌ها مشغول جمع‌آوری آن شوند.
• آشیانه به‌قدری تاریک باشد تا کارگر فقط بتواند جلوی پای خود را ببیند؛ این در صورتی است که تاریک نمودن، مانع تهویه صحیح نباشد.
  اگر در خوراک کمترین اثار کپک زدگی دیده شود، آن را عوض کنید.
  تعداد مرغ‌های تخمگذار بیش از پنج قطع در متر مربع نباشد.
• نمک نیز به مقدار دو درصد برای مدت پنج روز توصیه می‌شود.
• مرغ‌های تخمگذار اگر روی زمین نگهداری می‌شوند، باید چند هفته قبل از شروع تخمگذرای لانه تخمگذاری در محل‌های نسبتاً تاریک برقرار باشد.
• لوازم مرغداری باید متناسب با تعداد مرغ‌ها باشد.
• نوک مرغ‌ها باید طبق اصول معینی چیده شود.
• تراکم مرغ‌ها در آشیانه کم شود.
• انگل‌های خارجی اگر حضور دارند، از بین برده شوند.
• در اختیار گذاشتن غذا و آب به‌حد کافی.
• کنترل شدت نور؛ به طور کلی رعایت کلیه اصول پرورش و نگهداری. برای کنترل باید پنجره را با رنگ قرمز پوشانده و یا از لامپ‌های قرمز در داخل سالن استفاده نمود. بدین وسیله مرغ تمام محیط را به رنگ قرمز می‌بیند و تشخیص لکه خون برایش مشکل می‌شود. جدا کردن مرغ‌های زخمی از گله، عامل مهمی در جلوگیری از توسعه کاني‌باليسم است. اضافه کردن مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی به جیره نیز موثر می‌باشد.