دیابت میلیتوس

معرفی بیماری

در سگ و گربه مهمترین اختلال بخش درون ریز پانکراس دیابت میلیتوس است. شایع‌ترین شکل بالینی دیابت، که تقریباً در همه سگ‌ها و تا ۷۰ درصد از گربه‌ها این شکل از دیابت یعنی دیابت ملیتوس مطرح است.

دیابت منجر به افزایش قند خون می‌شود. افزایش قند خون به اندام‌های مختلفی مانند کلیه‌ها چشم‌ها قلب و عروق خونی و آسیب می‌زند.

افزایش قند خون در دیابت

به دنبال عدم ترشح انسولین از سلول‌های بتا جزایر لانگرهانس، مصرف گلوکز، اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب توسط بافت‌ها کاهش می‌یابد. بنابراین گلوکزی که از غذا حاصل شده است یا از طریق گلوکونئوژنز کبدی ساخته شده است، در خون زیاد می‌شود. در ادامه، افزایش قند خون از حد آستانه تحمل کلیوی فراتر می‌رود و گلیکوزوری (دفع قند از طریق ادرار) رخ می‌دهد.

کاهش وزن در دیابت

با کاهش مصرف گلوکز توسط بافت‌ها، به منظور رفع گرسنگی و تامین نیاز بدن، عضلات و چربی‌های بدن توسط کبد تجزیه می‌شوند. سوخت و ساز شدید، سبب کاهش وزن بیمار می‌شود. بیمار دیابتی با وجود کاهش وزن، اشتهای خوبی دارد؛ دلیل این اشتهای بالا، عدم رسیدن گلوکز به سلول‌های هدف در عدم حضور انسولین یا عدم پاسخ به انسولین در هیپوتالاموس است.

انواع دیابت

دیابت شیرین(دیابت میلیتوس) دو نوع اصلی دارد:

 دیابت میلیتوس نوع یک (دیابت وابسته به انسولین)

دیابت میلیتوس نوع یک، زمانی رخ می‌دهد که در بدن سگ  انسولین به مقدار کافی تولید نمی‌شود؛ یا پانکراس دچار اختلال شده است. سگ‌های مبتلا به دیابت نوع یک، نیازمند دریافت انسولین به صورت روزانه هستند.

در ۳۰ تا ۵۰ درصد از گربه‌های دیابتی، این شکل از دیابت مطرح است.

چاقی مهمترین دلیل بروز این نوع دیابت است. چاقی سبب عدم تحمل قند می‌شود و به دنبال چاقی بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود.

کمبود انسولین در دیابت

بیشتر سگ‌های مبتلا به دیابت میلیتوس، کمبود قطعی انسولین ناشی از تخریب سلول‌های جزیره‌ای بتا را دارند. در برخی سگ‌ها، تخریب سلول‌های جزیره‌ای به دلیل یک روند اتوایمیون است. در حالی که شاید در سایر سگ‌ها، تخریب سلول‌ها به طور ثانویه و به دلیل التهاب مزمن یا عود کننده پانکراس باشد.

 دیابت میلیتوس نوع دو (دیابت مقاوم به انسولین)

در این نوع دیابت، پانکراس انسولین ترشح می‌کند؛ اما سلول‌ها آنطور که باید، انسولین را دریافت نمی‌کنند. در نتیجه گلوکز به سلول‌ها وارد نمی‌شود و باعث افزایش قند خون می‌شود.

مقاومت به انسولین

در برخی سگ‌ها، دیابت میلیتوس از مقاومت به انسولین که بطور ثانویه در اثر هیپرآدرنوکورتیسیزم یا آکرومگالی به وجود آمده، ناشی می‌شود. در این موارد درمان اختلال اولیه شاید دیابت میلیتوس را برطرف کند.

سگ های چاق و سگ‌های مسن بیشتر در معرض دیابت نوع ۲ قرار دارند.

ممکن است سگ‌های ماده در طول فحلی و بارداری خود دچار دیابت نوع ۲ شوند که دیابت بارداری نامیده می‌شود.

گاهی ممکن است دلیل بروز دیابت در سگ تجویز پروژسترون یا مرحله دی‌استروس فحلی باشد.

کنترل قند خون در بیماران دیابتی

دیابت را با تزریق انسولین می‌توان کنترل کرد. میزان نیاز به انسولین در طول روز متفاوت است و باید روزانه اندازه‌گیری شود؛ زیرا تزریق زیاد از حد انسولین، سبب به مخاطره افتادن جان بیمار و بروز حالت غش و کما درحیوان می‌شود. لذا باید میزان تزریق انسولین حساب شده و با احتیاط باشد.

برای ثابت نگه داشتن میزان انسولین تزریقی، بهتر است از غذاهای دارای کربوهیدرات و چربی پایین ولی فیبر بالا قبل از تزریق انسولین به صورت روزانه استفاده شود.

سیکل‌های جنسی، سبب تغییر در نیازهای انسولین حیوانات مبتلا به دیابت می‌شوند. لذا باید سگ‌های نر یا ماده را عقیم نمود؛ چون دیابت، یک نوع بیماری وراثتی است. عقیم کردن سبب جلوگیری از انتقال بیماری به نسل‌های بعد خواهد شد.

در صورت مراقبت مناسب و پایبندی به روش‌های درمانی و نظارت دامپزشک در تنظیم و کنترل میزان قند خون و دیابت، می‌توان عمر حیوان را طولانی‌تر کرد.

عوامل مستعد کننده دیابت

1. سگ‌های ماده‌ی بالای ۵ سال، دو برابر سگ‌های نر مبتلا به دیابت می‌شوند.
2. التهاب پانکراس که مزمن و عود کننده می‌باشد؛
3. چاقی
4. استفاده بیش از حد و طولانی مدت از داروهای استروئیدی
5. بیماری کوشینگ
6.    عوامل ژنتیکی و ارثی نژادهایی مانند:

•  پودل مینیاتوری
• بیچون فرایز
•  پاگ
•  تریر استرالیایی
•  بیگل
• ساموید

علائم دیابت در سگ‌ها

علائم اولیه:

1.  تشنگی بیش از حد
2. افزایش ادرار
3.  کاهش وزن
4.  افزایش اشتها و گرسنگی

علائم پیشرفته:

1.  از دست دادن اشتها
2. کمبود انرژی
3. افزایش خواب
4.  افسردگی شدید
5. استفراغ

تشخیص بیماری

دامپزشک با بررسی حیوان و پرسیدن چند سوال از صاحب‌آن، در مورد اشتها و تشنگی، میزان دفع ادرار و دیگر موارد، می‌تواند به وجود این بیماری مشکوک شود. او سپس با انجام ازمایش خون و ادرار به تشخیص قطعی خواهد رسید. میزان طبیعی گلوکز خون در سگ‌ها در محدوده ۶۰-۱۲۵ و در گربه‌ها بین ۷۰-۱۵۰ میلی‌گرم می‌باشد. معمولاً افزایش قند خون از این محدوده طبیعی و وجود قند در ادرار وجود این بیماری را تایید می‌کنند. به طور طبیعی قند در ادرار سگ و گربه نباید وجود داشته باشد. باید توجه داشت که بالاتر بودن میزان قند خون از حد طبیعی، فقط با انجام یکبار آزمایش (مخصوصاً در گربه‌ها) نمی‌تواند دلیلی بر وجود بیماری قند باشد. عوامل زیادی از جمله تب، استرس و غیره ممکن است به صورت گذرا قند خون را افزایش دهند.

عدم تشخیص به‌موقع دیابت

عدم تشخیص به موقع دیابت، سبب پیشرفت بیماری و رخداد اسیدوز می‌شود. به این نوع اسیدوز،  کتواسیدوز دیابتی می‌گویند. در اکثر سگ‌ها و گربه‌هایی که دچار کتواسیدوز دیابتی می‌شوند، همزمان عوارض دیگری مانند پانکراتیت، عفونت گاستروانتریت و نارسایی قلبی وجود دارند. وخیم‌تر شدن حال بیمار، سبب تشدید اسیدوز می‌شود.